Linux Nedir ve Nasıl Kullanılır?

Linux Nedir?

Linux, modern bilgisayarların çalışabilmesi için gerekli olan işletim sistemlerinden biridir. Genellikle ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir şekilde sunulan Linux, birçok kullanıcı için güvenli, esnek ve özelleştirilebilir bir seçenek haline gelmiştir.

Linux Tarihi

Linux, günümüzün en popüler işletim sistemlerinden biridir. Ancak, bu açık kaynaklı işletim sistemi nasıl ortaya çıktı ve neler yaşadı? İşte Linux tarihinin ana hatları:

Linux, ilk olarak 1991 yılında Linus Torvalds tarafından geliştirildi. Torvalds, Helsinki Üniversitesi’nde bilgisayar bilimleri öğrencisiyken, kişisel bir bilgisayar için ücretsiz bir işletim sistemi geliştirmeye karar verdi. O dönemde, Unix işletim sistemi oldukça popülerdi, ancak oldukça pahalıydı. Bu nedenle, Torvalds, Unix’ten esinlenerek kendi işletim sistemini geliştirmeye başladı.

İlk olarak “Freax” adı verilen bu işletim sistemi, daha sonra “Linux” olarak adlandırıldı. Torvalds, işletim sisteminin ilk sürümünü 1991 yılında yayınladı. Başlangıçta, Linux sadece birkaç yazılım geliştiricisi tarafından kullanılan küçük bir proje halindeydi.

Ancak, Linux’un popülerliği hızla arttı. İlk başta, üniversitelerde ve diğer akademik ortamlarda kullanılmaya başlandı. Sonra, Linux açık kaynaklı olduğu için, dünya genelinde birçok geliştirici tarafından geliştirilmeye başlandı. Linux, özellikle sunucu uygulamaları için oldukça popüler hale geldi.

En Çok Kullanılan 10 Linux Distrosu

Linux, açık kaynaklı bir işletim sistemi olarak birçok dağıtıma sahiptir. En çok kullanılan Linux dağıtımları arasında şunlar yer alır:

1. Ubuntu: En popüler Linux dağıtımı olan Ubuntu, açık kaynak kodlu ve kullanımı kolay bir işletim sistemi olarak bilinir. Hem masaüstü hem de sunucu sürümleri mevcuttur.
2. Debian: Stabil ve güvenilir bir işletim sistemi olan Debian, hem masaüstü hem de sunucu sürümleri sunar. Paket yönetim sistemi olarak apt-get kullanır.
3. CentOS: Red Hat Enterprise Linux’un bir türevidir ve özellikle sunucu işletim sistemleri için tercih edilir. Güvenli, istikrarlı ve ölçeklenebilirdir.
4. Fedora: Fedora, Red Hat Enterprise Linux’un birinci öncelikli test yatağıdır. Kullanımı kolay ve hızlı bir işletim sistemidir.
5. Mint: Ubuntu tabanlı bir Linux dağıtımı olan Mint, özellikle masaüstü kullanımı için tasarlanmıştır. Kullanımı kolay arayüzü ve yüksek uyumluluğu ile öne çıkar.
6. Arch Linux: Kullanıcının tam kontrolünü veren bir dağıtım olan Arch Linux, hızlı ve özelleştirilebilir bir işletim sistemi olarak bilinir. Ancak, yeni kullanıcılar için biraz zor olabilir.
7. openSUSE: Hem masaüstü hem de sunucu sürümleri mevcut olan openSUSE, kullanımı kolay ve ölçeklenebilir bir işletim sistemi olarak bilinir.
8. Kali Linux: Özellikle siber güvenlik alanında kullanılan bir Linux dağıtımı olan Kali Linux, birçok araç ve uygulama içermesiyle öne çıkar.
9. Red Hat Enterprise Linux: Genellikle kurumsal ortamlarda kullanılan bir Linux dağıtımı olan Red Hat Enterprise Linux, özellikle işletme desteği ve güvenlik özellikleri ile bilinir.
10. AlmaLinux: CentOS 8’nin yeniden paketlenmiş ve yeniden markalanmış bir versiyonudur. CentOS 8’in yerini almak için geliştirilmiştir ve Red Hat Enterprise Linux (RHEL) kaynak kodunun tamamen ücretsiz bir şekilde kullanılmasına dayanır.

Bu dağıtımlar arasında tercih yapmak, kullanıcının ihtiyaçlarına ve becerilerine göre değişebilir.

Linux Kullanım Alanları

• Sunucu işletim sistemleri: Linux, sunucu işletim sistemleri için oldukça popüler bir seçimdir. Bu alanda, Linux’un popüler dağıtımlarından biri olan Red Hat Enterprise Linux, birçok kurumsal sunucuda kullanılmaktadır.
• Gömülü sistemler: Linux, gömülü sistemlerde kullanılan bir işletim sistemidir. Birçok cihazda, örneğin akıllı telefonlarda, tabletlerde, akıllı televizyonlarda ve diğer akıllı ev cihazlarında kullanılır.
• Bilimsel hesaplama: Linux, bilimsel hesaplama ve araştırma için sıkça tercih edilen bir işletim sistemidir. Birçok bilim insanı ve araştırmacı, özellikle yüksek performanslı bilgi işlem ve büyük veri analizi alanlarında Linux kullanmaktadır.
• Web hosting: Linux, web hosting endüstrisinde oldukça popüler bir seçimdir. Apache ve Nginx gibi popüler web sunucusu yazılımları, Linux’ta çalıştırılabilir.
• Ofis ve iş istasyonları: Linux, ofis ve iş istasyonları için de kullanılabilir. Ubuntu, Fedora ve Linux Mint gibi popüler dağıtımlar, masaüstü kullanıcıları için özellikle tasarlanmıştır.
• Emülatörler: Linux, diğer işletim sistemleri için emülatör olarak kullanılabilir. Örneğin, Windows uygulamalarını Linux üzerinde çalıştırmak için Wine adında bir emülatör mevcuttur.
• Geliştirme platformu: Linux, geliştiriciler tarafından sıkça tercih edilen bir platformdur. Birçok programlama dili için geliştirme araçları, Linux’ta kullanılabilir.

Linux’un bu kadar yaygın kullanım alanları, özellikle açık kaynaklı ve esnek bir yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu özellikleri sayesinde, Linux birçok farklı kullanıcı ve endüstri tarafından benimsenmiştir.

Linux Nasıl Kullanılır?

Linux Yükleme Adımları

Linux, farklı dağıtımların farklı kurulum adımları olmasına rağmen, genel olarak benzer bir kurulum sürecine sahiptir. Aşağıda temel olarak kurulum adımlarını paylaşıyorum.

• İlk olarak, Linux dağıtımını indirin. Genellikle bir ISO dosyası olarak sunulur.
• ISO dosyasını bir USB sürücüye yazdırın ya da bir DVD’ye yazdırın. Bu adımlar için bir yazılım kullanmanız gerekebilir. Örneğin, Rufus veya Etcher gibi yazılımlar ISO dosyasını bir USB sürücüye yazdırmak için kullanılabilir.
• Linux’u yükleyeceğiniz bilgisayarınızı hazırlayın. Öncelikle, yükleme yapacağınız disk bölümünü belirleyin ve gerekiyorsa yedekleme yapın. Ayrıca, yükleme yapacağınız bilgisayarın BIOS ya da UEFI ayarlarını doğru şekilde yapılandırdığınızdan emin olun.
• USB sürücüyü takın ya da DVD’yi yerleştirin ve bilgisayarınızı yeniden başlatın. Bilgisayarınızın BIOS ya da UEFI ayarlarını değiştirerek, boot sırasını USB sürücü ya da DVD olarak ayarlayın.
• Bilgisayarınız Linux yükleyiciyi başlattığında, dil, klavye düzeni ve diğer özellikleri seçmek için gereken adımları takip edin. Ardından, yükleme sürecini başlatmak için “Yükle” düğmesine tıklayın.
• Yükleme işlemi sırasında, disk bölümlendirme seçenekleri sunulacak. Buna göre, disk bölümlemesi yapın ve yükleme işlemini tamamlayın.
• Yükleme tamamlandığında, bilgisayarınızı yeniden başlatın ve Linux’u kullanmaya başlayın.

Bu, genel Linux yükleme adımlarının özetidir. Ancak, her Linux dağıtımının kendine özgü kurulum adımları olabileceğini unutmayın.

Linux Masaüstü Ortamları

Linux, çeşitli masaüstü ortamları sunar ve kullanıcıların tercihlerine göre farklı seçenekler sunar. İşte en popüler Linux masaüstü ortamlarından bazıları:

• GNOME: GNOME, en popüler Linux masaüstü ortamlarından biridir. Modern bir tasarıma sahiptir ve açık kaynaklı birçok uygulama ile birlikte gelir. GNOME, Ubuntu, Fedora ve Debian gibi Linux dağıtımlarının varsayılan masaüstü ortamıdır.
• KDE: KDE, Windows benzeri bir kullanıcı arayüzü sunan başka bir popüler Linux masaüstü ortamıdır. Özelleştirilebilirliği ve geniş uygulama desteği ile bilinir. Kubuntu, openSUSE ve Mageia gibi Linux dağıtımlarında varsayılan olarak gelir.
• Xfce: Xfce, hızlı ve hafif bir Linux masaüstü ortamıdır. Görev çubuğu, menüler ve pencerelerin yönetimi açısından kolay ve kullanıcı dostudur. Xubuntu, Manjaro ve Debian gibi Linux dağıtımlarında varsayılan olarak gelir.
• Cinnamon: Cinnamon, modern bir tasarıma sahip, geleneksel bir masaüstü ortamıdır. Kolay özelleştirilebilirliği ve kullanıcı dostu arayüzü ile tanınır. Linux Mint gibi dağıtımlarda varsayılan olarak gelir.
• Mate: Mate, GNOME 2 masaüstü ortamının devamı olarak geliştirildi. Klasik bir görünüme sahip ve hafif bir masaüstü ortamıdır. Ubuntu Mate, Fedora ve Debian gibi Linux dağıtımlarında varsayılan olarak gelir.

Linux Temel Terminal Komutları

Linux, terminal aracılığıyla kullanılabilen bir işletim sistemidir. Terminal, kullanıcının komutlarını girerek işlemleri gerçekleştirdiği bir arayüzdür. İşte Linux terminalinde sık kullanılan temel komutlar:

• ls: Kullanıcının bulunduğu dizindeki dosya ve klasörleri listeler.
• cd: Kullanıcının dizinler arasında gezinmesini sağlar. Örneğin, “cd /home” komutu kullanıcının /home dizinine gitmesini sağlar.
• mkdir: Yeni bir klasör oluşturur. Örneğin, “mkdir Yeni_Klasor” komutu Yeni_Klasor adında bir klasör oluşturur.
• touch: Yeni bir dosya oluşturur. Örneğin, “touch Yeni_Dosya” komutu Yeni_Dosya adında bir dosya oluşturur.
• cp: Dosya veya klasörleri kopyalar. Örneğin, “cp Dosya.txt Yeni_Klasor/” komutu Dosya.txt adlı dosyayı Yeni_Klasor klasörüne kopyalar.
• mv: Dosya veya klasörleri taşır. Örneğin, “mv Dosya.txt Yeni_Klasor/” komutu Dosya.txt adlı dosyayı Yeni_Klasor klasörüne taşır.
• rm: Dosya veya klasörleri siler. Örneğin, “rm Dosya.txt” komutu Dosya.txt adlı dosyayı siler.
• cat: Dosyanın içeriğini görüntüler. Örneğin, “cat Dosya.txt” komutu Dosya.txt adlı dosyanın içeriğini görüntüler.
• grep: Belirli bir metnin içinde arama yapar. Örneğin, “grep ‘kelime’ Dosya.txt” komutu Dosya.txt adlı dosyada “kelime” kelimesini arar.
• chmod: Dosya veya klasörün izinlerini değiştirir. Örneğin, “chmod 755 Dosya.txt” komutu Dosya.txt adlı dosyanın izinlerini değiştirir.

Bu, Linux terminalinde sık kullanılan temel komutlardan sadece birkaçıdır. Linux terminalinde birçok farklı komut vardır ve bu komutlar işletim sisteminin tüm özelliklerine erişmenizi sağlar.

Linux Dosya Sistemi

Linux işletim sistemi, dosya sistemleri konusunda birçok seçenek sunar. En yaygın kullanılan dosya sistemi EXT4’tür. Linux dosya sistemi, dosya ve klasörlerin organizasyonunu sağlar ve bunları ağaç yapısı gibi bir hiyerarşi içinde saklar.

Bu hiyerarşi, kök dizin olarak bilinen dizinle başlar ve alt klasörlerin ve alt dosyaların eklenmesiyle genişler. Dosya adları, Linux dosya sisteminde büyük-küçük harf duyarlıdır. Örneğin, “Dosya.txt” ve “dosya.txt” iki farklı dosya olarak kabul edilir.

Linux dosya sistemi, aynı zamanda özel dosya sistemleri de destekler. /proc, /sys ve /dev dosya sistemleri, çeşitli sistem bilgilerine erişmek için kullanılır.

Dosyaların ve klasörlerin izinleri ve erişim hakları, Linux dosya sistemi tarafından yönetilir. Bu sayede, farklı kullanıcılar arasında dosya ve klasörlerin paylaşımı kontrol edilebilir ve güvenliği sağlanabilir.

Linux dosya sistemi, dosyaların ve klasörlerin aranmasını kolaylaştıran bir yapıya sahiptir. “find” ve “grep” gibi komutlarla, dosyaların ve klasörlerin içindeki belirli metinleri veya özellikleri arayabilirsiniz.

Linux Ağ Yapılandırması

Linux, ağ yönetimi için birçok araç ve yapılandırma seçeneği sunar. Linux, özgür ve açık kaynak kodlu olması nedeniyle, birçok ağ donanımı üreticisi tarafından desteklenmektedir. Bu sayede, Linux işletim sistemi, farklı ağ yapılandırmalarına uygun olarak özelleştirilebilir.

Linux’ta ağ yapılandırması, ağ ayarlarının yönetildiği birkaç dosya ve araç tarafından yapılandırılır. İşletim sistemi, ağ ayarlarını, ağ arayüzlerinin IP adreslerini, ağ maskelerini ve diğer ağ parametrelerini içeren konfigürasyon dosyaları ile yönetir.

Linux işletim sistemi, ağ yönetimi için birkaç farklı araç sunar. Bunlar arasında en yaygın olanları, “ifconfig”, “ip” ve “route” gibi araçlardır. Bu araçlar, ağ arayüzlerinin durumunu kontrol etmek, ağ trafiğini yönetmek, IP adreslerini ayarlamak ve diğer ağ ayarlarını yönetmek için kullanılır.

Linux ayrıca, ağ güvenliği için birçok araç da sunar. Bunlar arasında “firewall” ve “iptables” gibi araçlar yer alır. Bu araçlar, ağ trafiğini kontrol etmek, gelen ve giden trafiği filtrelemek ve diğer güvenlik önlemlerini almak için kullanılır.

Linux ağ yönetimi, ayrıca DHCP, DNS ve diğer ağ servislerinin yapılandırılması ve yönetimi için de araçlar sunar. Bu araçlar, ağ yapısını özelleştirmek ve ağ yönetimini kolaylaştırmak için kullanılır.

Linux Güvenlik ve Güncelleme

Linux, güvenli bir işletim sistemi olarak bilinir ve birçok güvenlik özelliği sunar. Açık kaynak kodlu olması, dünya genelindeki birçok geliştiricinin işbirliği yaparak güvenlik açıklarını hızlıca tespit etmesine ve düzeltmesine olanak tanır. Bu nedenle, Linux sık sık güvenlik açıkları için güncellemeler yayınlar.

Linux güvenliği, birçok farklı katmanda sağlanır. Bunlar arasında, ağ güvenliği, veri güvenliği ve sistem güvenliği yer alır. Ağ güvenliği, güvenli bir ağ yapılandırması, güçlü bir firewall ve ağ protokollerinin doğru bir şekilde yapılandırılması gibi önlemlerle sağlanır. Veri güvenliği, kullanıcı kimlik doğrulama, parola politikaları ve dosya ve dizin erişim izinleri gibi önlemlerle sağlanır. Sistem güvenliği, sistem güncellemeleri, antivirüs programları, root kullanıcılarına sınırlı erişim ve güçlü şifreleme yöntemleri gibi önlemlerle sağlanır.

Linux’ta güncelleme, sistem güvenliği için önemli bir adımdır. Güncellemeler, işletim sisteminin güvenlik açıklarını düzeltir ve hataları giderir. Güncelleme işlemi, genellikle paket yöneticisi aracılığıyla yapılır. Bu işlem, sistemdeki tüm paketleri ve bağımlılıklarını kontrol ederek güncellemeleri sağlar. Linux dağıtımları, genellikle düzenli aralıklarla güncelleme paketleri yayınlar ve kullanıcılarına güncellemeleri yüklemeleri için uyarılar gönderir.

Bunun yanı sıra, Linux kullanıcıları, sistemlerini güvende tutmak için bazı güvenlik önlemleri alabilirler. Bu önlemler arasında, güçlü şifreler kullanmak, güncelleme işlemini düzenli olarak yapmak, antivirüs programları kullanmak, firewall’ları yapılandırmak ve düzenli yedekleme işlemleri yapmak gibi adımlar yer alır.